Ekmek yoksa pasta yesinler!

Wikipedia’dan bir alıntı:

XVI. Louis’nin taç giyme töreni, Paris’teki ekmek kıtlığının doruğa ulaştığı esnada, Reims’de gerçekleşti. Bu dönemde söylenmiş olan, “Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler!” (“Qu’ils mangent de la brioche.”) sözü, ya Marie Antoinette’i kötülemek ya da sözü popüler yapmak amacıyla, Marie Antoinette’e mâl edilmiştir. Onun tarafından söylendiğine dair hiçbir kanıt yoktur. Ekmek kıtlığından haberi olduğunda, Marie Antoinette şöyle not almıştır, “Kendi bahtsızlıklarına rağmen bizlere böylesine iyi davranan bu insanları gördükçe, onların mutluluğu için kesinlikle daha sıkı çalışmamız gerektiğini düşünüyorum. Bu gerçeği kral da görmektedir. Kendi adıma konuşmam gerekirse, taç giydiğim günü -yüz yıl bile yaşasam da- hayat boyu unutmayacağım.”

Bunu paylaşalım ve hayatta ezberlediğimiz şeylerin bizi ne kadar yanılttığını bir kere daha farkedelim arkadaşlar. Bu arada hazır elimiz değmişken, o Brioche denen şeyin ne olduğunu da öğrenelim. Resimde gördüğünüz şey Brioche, yüksek miktarda yumurta ve tereyağı içeren bir Fransız ekmeği. Yani pasta değil. 

Türkçe’de parantez kullanımı

(Aynı tarihli facebook notu)

Zaman zaman değindiğim bir dilbilgisi konusuna tekrar değinmek isterim. Çünkü ne kadar anlatılsa yetmez.

Türkiye’de son 20 yıldır yapılan vahim bir hata var, parantez kullanımı ile ilgili. Bunu gazeteler başlattı. Yeni nesil de bunu gazetelerden öğrendi. Şimdi de bir çok insan kullanıyor.

Türkçe’de parantez kullanılırken, parantezin içi okunmadığında cümlenin yapısı bozulmayacak şekilde kullanılır. Parantezin tırnak işareti yerine kullanılması hatalıdır. Yaşayan dil gibi kavramlarla örtülemeyecek bir hatadır. Örneğin:

“Salona girdi, herkese (merhaba) dedi.” cümlesi Türkçe’de “Salona girdi, herkese dedi.” diye okunur, doğrudur. Ama cümle artık yanlıştır.

Parantez içine yazılacak her şey, okunmayacağı varsayılarak yazılmalıdır. Örnek:

“Markete gitti ve birşeyler (ekmek, yoğurt, sigara, vb.) satın aldı.”

Bu cümlede parantez doğru kullanılmıştır çünkü okunmasına gerek bırakmamaktadır. Parantez içi okunmadan da cümle anlamlıdır.

Peki bu hata nereden kaynaklandı?

Bu hata, gazeteler bilgisayarlı sistemlere geçiş yaparken tırnak işaretiyle ilgili yaşanan sorunlar nedeniyle, tırnak yerine parantez kullanılmasıyla başladı. Keşke hiçbir şey kullanmasalardı. Hata oturdu, kemikleşti, günlük kullanımdan bunu çıkarmak, doğrusunu anlatmak çok zorlaştı.

Belki şu size yardımcı olur: Önemli bir yere önemli bir yazı yazarken yüksek olasılıkla yazıyı okuyacak kişinin bu kuralları bildiğini ve uyguladığını düşünebilirsek daha düzgün yazmak için daha hevesli olabiliriz.

Serbest piyasa aslında bir kelime oyunu

Serbest piyasanın işleyebilmesi için gerçek bir risk olması gerekiyor. Oysa şu anda A.B.D.’deki finans krizine bakarsak gerçek bir risk olmadığını görüyoruz. Serbest piyasa neyi gerektirir? Biri ya da birileri elindeki sermayeyi bir alanda yatırım yaparak değerlendirir. Finans sektöründe bu alan paranın ta kendisi olur. Eğer gerçek riskten söz ediyor olsaydık durumun şöyle olması gerekirdi: Birileri bankadan kredi alacak. Bu krediyi bir ev satın almak için kullanıyor. Bankanın buradaki riski nedir? Krediyi alan kişinin bunu geri ödeyememesidir. Banka satın alınan evi ipotek altına alıyor. Neden? Riski ortadan kaldırmak için. İşte riskin ortadan kalktığı an, serbest piyasanın bittiği andır.

İdeal bir serbest piyasada bankanın verdiği krediyi geri alabilmek için uygulayabileceği önlemler, tedbirler, yaptırımlar minimumda olmalı. Örneğin adamın biri ev almak için kredi kullandığında eğer hali hazırda başını sokacak bir evi varsa (bu kira da olabilir farketmez) o zaman banka adamın kendisinden çektiği krediyle satın aldığı eve el koyabilir. Ama eğer satın alınan ev o kişinin yaşayabileceği tek yerse banka o eve el koyamamalıdır. Eğer bankanın verdiği kredileri belli bir garanti altına almasına bir sınır getirirseniz o zaman gerçekten bir serbest piyasa olgusu yaşanır. Buradaki ideal serbest piyasanın faydası nedir? Banka dediğimiz kurum kredi vereceği kişiye ne kadar güveneceğini iyi hesap edecek, eğer parasını geri alamazsa devlet bankanın arkasında durmayacak ve onu kollamayacak. Bu durumda banka sadece gözünün kestirdiği kişiye kredi verecek.

Bugün ise durum farklı işliyor. Yani serbest piyasa sadece sözde serbest piyasa. Gerçekten risk yok çünkü risk gerçekleşmeye yüz tuttuğu anda devlet işe el atıyor, müdahale ediyor. Bu durumda kapitalist sistem olması gerektiği gibi işlemiyor. İdeal kapitalist sistemde varolan para işletilir. Buna itirazlar geleceğini biliyorum, yorumları okur gibi oluyorum: O zaman koskoca finans sistemi ne işe yarıyor, neden var diyeceksiniz. Ama ben de zaten tam olarak bunu soruyorum. Kapitalist bir sistemde finans piyasasının işi ne? Hani kapitalist sistemde parası olan iş yapacak, istihdam yaratacak ve ekonomik refahı garantileyecekti? Kapitalist sistem, adı üzerinde kapitale yani sermayeye dayalı sistem. Sen olmayan sermayeleri sağlamaya çalışmak üzere bir finans sistemi kurarsan ne olur? Sermayesi olmayan herkesin patron olma hakkı doğmaz mı? Doğar, ve doğuyor da zaten. Bugün başbakanımızın, cumhurbaşkanımızın çocuklarının 3 saniyede birer ticari deha kesilmelerinin nedeni de bu değil mi?

Nerede kaldı şimdi kapitalist sistem ve serbest piyasa?

Bu açıdan baktığımız zaman anlıyoruz ki kapitalist sistem ve serbest piyasa fiiliyatta aslında yoklar. Bu sadece bir ideal. Feminizm gibi, komünizm gibi. Pratikte işlemiyor. Pratikte işlemediği için finans kuruluşları var, devletin işe karışması var, vs.

Risk, gerçek risk olmadan serbest piyasadan ve kapitalist sistemden bahsedemeyiz.